Bebeklerde burun tıkanıklığı, solunum yollarını daraltarak huzursuzluk ve beslenme zorluğu oluşturur. En sık üst solunum yolu enfeksiyonları, alerjiler veya kuru hava nedeniyle gelişir. Özellikle yenidoğanlarda burun kanalları dar olduğu için daha sık görülür.
Gece burun tıkanıklığı bebeklerde uyku düzensizliklerine yol açabilir. Burun açılmadığında bebek ağızdan nefes alır ve bu da boğazda kuruluğa neden olur. Nemlendirici cihaz kullanımı ve odanın ılık tutulması faydalı olabilir.
Burun tıkanıklığında serum fizyolojik damla ile düzenli temizlik yapılması önerilir. Aspiratör yardımıyla burun içindeki salgılar çekilebilir. Ancak fazla ve sık kullanım burun mukozasını tahriş edebilir, bu nedenle dikkatli uygulanmalıdır.
Uzun süren burun tıkanıklığı sinüzit veya alerjik rinit belirtisi olabilir. Ateş, öksürük veya kulak enfeksiyonu eşlik ediyorsa doktora başvurulmalıdır. Erken müdahale ile komplikasyonlar önlenebilir ve bebeğin rahat nefes alması sağlanır.
| Nedenler | Üst solunum yolu enfeksiyonları (nezle, soğuk algınlığı), alerjik reaksiyonlar, kuru hava, toz, sigara dumanı, burnun dar yapısı, reflü, nadiren doğumsal anomaliler |
| Belirtiler | Zor nefes alma, hırıltı, beslenme sırasında zorluk, huzursuzluk, uyku problemleri, bazen burunda akıntı veya hapşırık |
| Risk Faktörleri | Kalabalık ve kapalı ortamda bulunma, ailede alerji öyküsü, kuru hava, pasif sigara maruziyeti, yeni doğan anatomik yapı |
| Tanı Yöntemleri | Klinik muayene, burnun içinin gözlenmesi, gerekirse viral/bakteriyel incelemeler, nadiren görüntüleme tetkikleri |
| Tedavi Seçenekleri | Serum fizyolojik damla veya sprey ile burun temizliği, ortamın nemlendirilmesi, başın hafifçe yükseltilmesi, alerjenlerden kaçınma, gerekirse doktor önerisiyle ilaç kullanımı |
| Önleme Yöntemleri | Odanın düzenli havalandırılması ve nemlendirilmesi, sigara dumanından kaçınma, kalabalık ortamlardan uzak durma, hijyen kurallarına dikkat etme |
| Ne Zaman Doktora Başvurmalı | Beslenme güçlüğü, nefes almada belirgin zorlanma, burun tıkanıklığına ateş veya öksürük eklenmesi, tıkanıklığın uzun sürmesi, morarma veya huzursuzluk gelişirse |
Bebeklerde Burun Tıkanıklığı Neden Olur ve Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde burun tıkanıklığının pek çok sebebi olabilir. En sık gördüğümüz nedenlerin başında nezle, grip gibi viral enfeksiyonlar gelir. Bebeklerin bağışıklık sistemi henüz tam olarak güçlenmediği için bu tür mikroplara karşı daha hassastırlar.
Çevresel etkenler de önemlidir. Kuru hava, özellikle kışın ısıtılan evlerde burun içini kurutarak tıkanıklığa zemin hazırlayabilir. Toz, polen, evcil hayvan tüyü gibi alerjenler ya da sigara dumanı, parfüm gibi keskin kokular da minik burunları rahatsız edebilir.
Yenidoğanların kendilerine has bazı özellikleri de burun tıkanıklığına yatkınlık yaratır. Burun delikleri zaten çok dardır; en ufak bir şişlik bile nefes almalarını zorlaştırır. Doğumdan sonra ilk günlerde burunda kalan bir miktar amniyotik sıvı ya da bebeklerin kendi kendilerine temizleyemedikleri mukus birikintileri de geçici yeni doğan bebeklerde burun tıkanıklığı ve hırıltı yapabilir. Bazen mide içeriğinin yemek borusuna ve boğaza geri kaçması (reflü) veya diş çıkarma dönemindeki hafif iltihaplanma da burun tıkanıklığına yol açabilir.
Peki, bebeğinizde burun tıkanıklığı olduğunu düşündüren belirtiler nelerdir?
- Hırıltılı solunum
- Gürültülü nefes alıp verme
- Horlamaya benzer sesler (özellikle uykuda)
- Burun akıntısı (berrak, beyaz, sarı veya yeşil renkli olabilir)
- Sık sık hapşırma
- Öksürük (geniz akıntısına bağlı olabilir)
- Ağızdan nefes alma
- Beslenme sırasında zorlanma
- Emerken sık sık duraklama
- Beslenmeyi reddetme
- Uykuya dalmada güçlük
- Gece sık uyanma
- Genel bir huzursuzluk ve ağlama
- Ciddi durumlarda burun kanatlarının açılıp kapanması
Bebeklerde Burun Tıkanıklığı İçin Evde Güvenli ve Etkili Çözümler Nelerdir?
Bebeğinizin tıkalı burnunu açmak ve rahat bir nefes almasını sağlamak için evde birçok şey yapabilirsiniz. İşte bebeklerde burun tıkanıklığına ne iyi gelir ve bebeğin tıkalı burnu nasıl açılır diye merak eden ebeveynler için bazı pratik ve güvenli öneriler:
En temel ve etkili yöntemlerden biri, serum fizyolojik (tuzlu su) damlaları ve nazal aspiratör kullanmaktır. Eczaneden alabileceğiniz tek kullanımlık steril serum fizyolojik damlalarını, bebeğinizin her bir burun deliğine (özellikle beslenmeden ve uyumadan 15-20 dakika önce) 1-2 damla kadar damlatın. Bu burundaki koyulaşmış sümüğün yumuşamasını ve akmasını kolaylaştırır. 1 aylık bebeklerde burun tıkanıklığı nasıl giderilir diye endişelenen anneler için de bu yöntem güvenlidir. Birkaç dakika bekledikten sonra, puar (lastik pompa) veya ağızla vakum yapılan bir burun aspiratörü ile yumuşayan sümüğü nazikçe çekebilirsiniz. Aspiratörü kullanırken çok sert davranmamaya ve burun içini tahriş etmemeye özen gösterin. Günde 3-4 kez, özellikle bebeğinizin nefes almakta zorlandığını fark ettiğinizde bu işlemi tekrarlayabilirsiniz. Unutmayın “bebeklerde burun tıkanıklığına 25 saniyede çözüm” gibi sihirli bir değnek olmasa da serum fizyolojik ve ardından nazik bir aspirasyon işlemi, kısa sürede bebeğinizin burnunun açılmasına ve belirgin bir rahatlama sağlamasına yardımcı olabilir.
Odanın havasını nemlendirmek de çok işe yarar. Özellikle kış aylarında kaloriferler havayı kurutur. Soğuk buhar veren bir nemlendirici cihaz kullanmak, burun içini nemli tutarak tıkanıklığı azaltır. Cihazı bebeğinizin yatağının yakınına ama doğrudan üzerine gelmeyecek şekilde yerleştirin ve içindeki suyu her gün değiştirip düzenli olarak temizlemeyi ihmal etmeyin. Eğer nemlendiriciniz yoksa, banyoda sıcak suyu açıp buhar oluşturarak bebeğinizle birlikte 10-15 dakika buharlı ortamda kalmak da iyi bir alternatiftir.
Bebeğinizin yeterli sıvı aldığından emin olun. Anne sütü veya devam sütü, sümüğün daha akışkan olmasına yardımcı olur.
Uykuda burnu tıkalı çocuğa ne yapılmalı sorusunun en önemli yanıtı ise güvenli uyku pozisyonudur. Bebeğinizi burnu tıkalıyken bile MUTLAKA sırtüstü yatırın. Başının altına yastık koymak veya yatağının başını yükseltmek, bebekler için güvenli değildir ve Ani Bebik Ölümü Sendromu (SIDS) riskini artırabilir. Yatağı düz ve sert olmalı, içinde yastık, yorgan, pelüş oyuncak gibi eşyalar bulunmamalıdır.
Beslerken bebeğinizi mümkün olduğunca dik tutmak ve beslenme sonrası bir süre dik pozisyonda gezdirmek, özellikle reflüsü olan bebeklerde geniz akıntısını azaltarak rahatlamasına yardımcı olabilir.
Bebeklerde Burun Tıkanıklığı Durumunda Hangi Uygulamalardan Kaçınılmalıdır?
Bebeğinizin burun tıkanıklığını gidermeye çalışırken bazı yaygın hatalardan uzak durmak gerekir. İşte kaçınmanız gerekenler:
- Reçetesiz satılan soğuk algınlığı ve öksürük ilaçları (özellikle 2 yaş altı için)
- Mentollü, kafurlu buharlı merhemlerin doğrudan cilde veya burun yakınına sürülmesi (2 yaş altı için)
- Burun aspiratörlerinin çok sık veya çok sert kullanılması
- Burun deliklerine pamuklu çubuk veya başka bir cisim sokulması
- Bebeğin uyuduğu yatağın başının yastık veya benzeri şeylerle yükseltilmesi
- Bebeğin yanında sigara içilmesi
- Keskin kokulu parfümler, oda spreyleri veya deterjanlar kullanılması
- Doktor önermedikçe dekonjestan (burun açıcı) damla veya spreylerin kullanılması
Bebeklerde Burun Tıkanıklığı Hangi Durumlarda Doktor Müdahalesi Gerektirir?
Evde uyguladığınız yöntemlere rağmen bebeğinizin durumu düzelmiyorsa veya bazı tehlike işaretleri varsa, mutlaka bir çocuk doktoruna başvurmalısınız. Burnu tıkalı çocuğa ne yapılmalı sorusunun cevabı bazen acil tıbbi yardımdır. İşte doktora gitmenizi gerektiren durumlar:
- Bebeğiniz 3 aylıktan küçükse ve ateşi 38°C (makattan) veya üzerindeyse
- Nefes almakta belirgin bir zorluk yaşıyorsa
- Hızlı nefes alıp veriyorsa
- Nefes alırken burun kanatları açılıp kapanıyorsa
- Nefes alırken kaburgalarının arası veya boynu içeri çekiliyorsa
- Nefes alırken veya verirken inleme sesi çıkarıyorsa
- Dudaklarında veya cildinde morarma fark ederseniz (Bu ACİL bir durumdur!)
- Ateşi yaşına göre yüksekse (örneğin 3-24 aylık bebekte 38.9°C üzeri)
- Normalden çok daha az sayıda (günde 4-6’dan az) ıslak bezi varsa
- Ağlarken gözyaşı yoksa veya ağzı çok kuruysa (sıvı kaybı belirtisi)
- Beslenmeyi tamamen reddediyorsa
- Burun tıkanıklığı 10-14 günden uzun sürüyorsa veya giderek kötüleşiyorsa
- Sürekli kulağını çekiyor veya belirgin kulak ağrısı varsa
- Birkaç günden uzun süren koyu sarı-yeşil, kötü kokulu veya kanlı burun akıntısı varsa
- Gözlerinde kızarıklık ve sarı-yeşil akıntı varsa
- Çok şiddetli, kesilmeyen veya havlar tarzda bir öksürüğü varsa
- Aşırı halsiz ve sürekli uyku halindeyse, uyandırmakta zorlanıyorsanız
- Genel durumunda sizi endişelendiren bir değişiklik varsa.
Bebeklerde Burun Tıkanıklığı Nasıl Önlenebilir?
Bebeğinizi burun tıkanıklığından tamamen korumak zor olsa da bazı basit önlemlerle riski azaltabilirsiniz. Ellerinizi sık sık yıkamak, hasta kişilerle teması sınırlamak, bebeğinizin bulunduğu ortamda sigara içmemek ve içirmemek önemlidir. Evdeki havayı, özellikle kışın, çok kurutmamaya çalışın; gerekirse nemlendirici kullanabilirsiniz. Toz, keskin kokular gibi tahriş edici maddelerden bebeğinizi uzak tutun. Anne sütü, içerdiği koruyucu maddelerle bebeğinizin bağışıklığını güçlendirerek enfeksiyonlara karşı direncini artırır. Bebeğinizin aşılarını zamanında yaptırmak da onu bazı solunum yolu enfeksiyonlarından koruyacaktır.
Unutmayın bebeğinizin burun tıkanıklığı çoğu zaman endişe edilecek ciddi bir durum değildir ve evde alacağınız önlemlerle rahatlayacaktır. Ancak her bebeğin farklı olduğunu ve yukarıda saydığımız alarm belirtilerinden herhangi birini fark ederseniz ya da içiniz rahat etmiyorsa, mutlaka doktorunuza danışmalısınız. En doğru bilgiyi ve tedaviyi size doktorunuz sağlayacaktır. Amacımız, bu süreci daha bilinçli ve sakin bir şekilde yönetmenize yardımcı olmaktır.
Prof. Dr. Durgül Yılmaz, İzmir’de ve Türkiye genelinde en iyi çocuk doktorlarından biri olma hedefiyle çalışmakta olup, İzmir ve Türkiye genelinden gelen hastaları kabul etmektedir. 25 yılı aşkın süredir çocuk sağlığı ve hastalıkları alanında çalışmakta, akademisyenlik ve profesörlük kariyerini Dokuz Eylül Üniversitesi’nde tamamlamış ve çocuk acil yan dal uzmanı olmuştur. Akademik çalışmaları çocuk acil, travma, zehirlenmeler ve yoğun bakım gibi alanlarda yoğunlaşan Prof. Dr. Durgül Yılmaz, çok sayıda ulusal ve uluslararası yayına katkı sunmuştur. Şu anda İzmir Urla’daki kliniğinde bebeklikten ergenliğe kadar çocukların sağlıklı gelişimini izlemekte; tanı, tedavi ve koruyucu sağlık hizmetleri sunmaktadır.
