Bebeklerde Göz Çapaklanması Neden Olur? Nasıl Geçer?

Bebeklerde göz çapaklanması, konjonktivit, nazolakrimal kanal tıkanıklığı veya üst solunum yolu enfeksiyonuna bağlı gelişebilir. Sarı-yeşil akıntı, kızarıklık ve sulanma görülebilir. Hijyen, masaj ve uygun tedavi ile genellikle düzelir; ağır vakalarda antibiyotik gerekir.

Bebeklerde göz çapaklanması nedenleri ve ayırıcı tanı, viral-bakteriyel konjonktivit, alerji ve doğumsal kanal tıkanıklığını içerir. Fotofobi, kornea bulanıklığı veya ateş varsa acil değerlendirme yapılmalıdır. Göz muayenesi ve florescein testi tanıda yardımcıdır; bulaşıcılık dikkate alınır.

Bebeklerde göz kanalı masajı ve bakım, temiz ellerle iç kantustan aşağı nazolakrimal kanala doğru günde birkaç kez uygulanır. Steril pamukla dışarıdan silme, tek kullanım mendil tercih edilmelidir. İnatçı tıkanıklıkta 6–12 ay arasında sondalama planlanabilir; hekim karar verir.

Bebeklerde göz çapaklanmasında tedavi, bakteriyel etken şüphesinde topikal antibiyotik damla, viral olguda destek tedavisi ve alerjide antialerjik damlaları içerir. Kontakt izolasyon, havlu-emzik paylaşmama ve el hijyeni bulaşı azaltır. Görme kaybı şüphesinde acil sevk gereklidir.

Bebeklerde Göz Çapaklanması Genellikle Neden Kaynaklanır?

Bebeğinizin gözü neden çapaklanır? Bu sorunun arkasında genellikle iki yaygın misafir bulunur. Biri, gözyaşı kanalının henüz görevini yapamaması; diğeri ise “konjonktivit” adını verdiğimiz, halk arasında “pembe göz” olarak da bilinen göz enfeksiyonları veya reaksiyonlarıdır. Bu iki durumu birbirinden ayırt etmek, doğru yaklaşımı belirlemenin ilk adımıdır. Şöyle düşünelim; biri tesisatla ilgili geçici bir tıkanıklık, diğeri ise bir misafirin (bakteri, virüs vb.) neden olduğu bir problem. Gelin bu iki durumu daha yakından tanıyalım.

Tıkalı Gözyaşı Kanalı Bebeklerde Göz Çapaklanması Yapar mı?

Evet, hem de en sık karşılaşılan neden budur. Özellikle yeni doğan bebeklerde göz çapaklanması ve sürekli bir sulanma hali varsa, ilk akla gelen genellikle gözyaşı kanalı tıkanıklığıdır. Vücudumuzun ne kadar harika bir sistemi olduğunu gösteren küçük bir detayla başlayalım. Gözyaşlarımız, gözümüzün yüzeyini bir araba sileceği gibi temizleyip nemlendirdikten sonra, göz pınarlarımızda bulunan minicik bir kanaldan geçerek burnumuzun içine akar. İşte bu sisteme gözyaşı drenaj sistemi diyoruz.

Bebeklerin yaklaşık %6’sında, bu kanalın buruna açılan en uç kısmındaki çok ince bir zar, doğumda henüz açılmamış olabilir. Bu durum gözyaşı drenaj sisteminin tam olgunlaşmamasından kaynaklanan gelişimsel bir süreçtir ve bizim “dakriyostenoz” dediğimiz tabloyu oluşturur. Bu bir kusur veya kalıcı bir hastalık değildir. Tıpkı bebeğinizin yürümeyi veya konuşmayı zamanla öğrenmesi gibi, gözyaşı kanalı da görevini zamanla yapmayı öğrenir.

Tıkalı gözyaşı kanalının belirtileri oldukça tipiktir. Aşağıdaki durumları gözlemliyorsanız, bebeğinizde bu durum olabilir:

• Bebek ağlamıyorken bile gözde sürekli bir ıslaklık veya sulanma hali.
• Gözyaşlarının yanaktan aşağı süzülmesi.
• Gözün iç köşesinde (buruna yakın kısımda) biriken beyazımsı veya hafif sarımsı, sümüksü akıntı.
• Özellikle uykudan sonra bu akıntının kuruyarak kirpiklerin birbirine yapışması.

Bu belirtilere genellikle gözün beyazında bir kızarıklık veya göz kapağında belirgin bir şişlik eşlik etmez. Eğer sadece bu bulgular varsa, durum büyük olasılıkla basit bir tıkanıklıktır. Sevindirici haber ise, 1 yaşındaki bebeklerde göz çapaklanması nedenleri arasında bu durumun artık daha az görülmesidir, çünkü vakaların %90’ından fazlası bebek 8-12 aylık olana kadar kendiliğinden, hiçbir müdahaleye gerek kalmadan düzelir.

Konjonktivit (Pembe Göz) Bebeklerde Göz Çapaklanmasına Nasıl Yol Açar?

Çocuklarda göz çapaklanması neden olur sorusunun bir diğer önemli yanıtı da konjonktivittir. Konjonktivit, gözün beyaz kısmını (sklera) ve göz kapaklarının iç yüzeyini kaplayan “konjonktiva” adı verilen ince zarın iltihaplanmasıdır. Tıkalı kanaldan en önemli farkı, genellikle gözün beyazında belirgin bir pembelik veya kızarıklık olmasıdır. Bu durumun farklı nedenleri ve dolayısıyla farklı tedavi yaklaşımları vardır.

Bakteriyel Konjonktivit

Bu tür, göze bakteri bulaşmasıyla ortaya çıkar ve oldukça bulaşıcıdır. Soğuk algınlığı gibi başka bir hastalık sırasında da görülebilir. Belirtileri oldukça nettir:

• Yoğun, yapışkan ve iltihaplı akıntı.
• Sarı, yeşil veya gri renkli çapaklanma.
• Sabahları göz kapaklarının birbirine tamamen yapışması.
• Göz kapaklarında şişlik.
• Bazen tek gözde başlayıp diğerine de bulaşma.

Viral Konjonktivit

Genellikle adenovirüs gibi soğuk algınlığına neden olan virüslerden kaynaklanır. Tıpkı bakteriyel türü gibi bu da oldukça bulaşıcıdır ve genellikle kreş gibi toplu ortamlarda hızla yayılabilir:

• Sulu, berrak ve şeffaf bir göz akıntısı.
• Gözün beyazında belirgin kızarıklık veya pembelik.
• Yanma ve kaşıntı hissi.
• Genellikle soğuk algınlığı belirtilerinin (burun akıntısı, hapşırık) eşlik etmesi.

Alerjik Konjonktivit

Bu durum bulaşıcı değildir ve vücudun polen, ev tozu akarları, hayvan tüyleri gibi bir alerjene karşı verdiği bir reaksiyondur:

• En belirleyici belirti olan yoğun kaşıntı.
• Sulu ve berrak göz akıntısı.
• Gözlerde kızarıklık ve hafif şişlik.
• Genellikle her iki gözü aynı anda etkileme.
• Hapşırma ve burun akıntısı gibi diğer alerji belirtileri.

Yenidoğan Konjonktiviti (Oftalmi Neonatorum)

Bu başlık, yaşamın ilk ayındaki bebekler için hayati önem taşır. Yeni doğan bebekte göz çapaklanması fark edildiğinde çok daha dikkatli ve hızlı olmak gerekir. Bunun nedeni, doğum sırasında anneden bebeğe geçebilen bazı enfeksiyonların ciddi sonuçlar doğurabilmesidir.

• Kimyasal Tahriş: Doğumdan sonra bebeğin gözlerine enfeksiyonu önlemek için rutin olarak uygulanan antibiyotikli damlalar, ilk 24-36 saat içinde hafif bir kızarıklık ve akıntıya neden olabilir. Bu durum genellikle kendiliğinden ve hızla geçer, endişe edilecek bir durum değildir.
• Gonore (Bel Soğukluğu) Kaynaklı: Doğumdan sonraki 2-5 gün içinde başlar. Çok bol miktarda, yoğun iltihaplı (pürülan) akıntı ve göz kapaklarında ciddi şişlik ile kendini gösterir. Tedavi edilmediğinde kalıcı körlüğe yol açabilen çok acil bir durumdur. Derhal hastaneye yatış ve damardan antibiyotik tedavisi gerektirir.
• Klamidya Kaynaklı: Doğumdan 5-14 gün sonra ortaya çıkar ve yenidoğanlardaki en sık enfeksiyon nedenidir. Bol akıntı ve göz kapağı şişliği yapar. Sadece gözü değil akciğerleri de etkileyerek zatürreye (pnömoni) yol açabilir. Bu nedenle tedavisi sadece göz damlasıyla değil mutlaka ağızdan antibiyotiklerle yapılmalıdır.

Bebeklerde Göz Çapaklanması İçin Evde Ne Yapılabilir?

Doktorunuza ulaşana kadar veya verdiği tedaviyi desteklemek amacıyla evde yapabileceğiniz bazı uygulamalar bebeğinizi rahatlatabilir. Bebeklerde göz çapaklanması ne iyi gelir diye merak ediyorsanız, en güvenli ve etkili yöntem doğru temizliktir.

Öncelikle en temel kural hijyendir. Bebeğinizin gözlerine dokunmadan önce ve sonra ellerinizi mutlaka sabun ve suyla iyice yıkayın. Göz temizliği için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

• Steril gazlı bez veya tüy bırakmayan temiz, yumuşak bir bez kullanın.
• Her göz için ve her silme işlemi için ayrı ve temiz bir bez parçası kullanmaya özen gösterin.
• Bezi, önceden kaynatılıp soğutulmuş ılık su veya eczaneden alabileceğiniz tek kullanımlık serum fizyolojiklerle nemlendirin.

Papatya çayı veya başka bitkisel solüsyonları kesinlikle kullanmayın. Bunlar steril olmadıkları gibi alerjik reaksiyonlara veya enfeksiyonun daha da kötüleşmesine neden olabilirler.

Gözü daima içten dışa, yani burun kökünden şakağa doğru tek bir nazik hareketle silin. Bu akıntının gözyaşı kanalından uzaklaştırılmasına yardımcı olur.

Göz kapakları birbirine çok yapışmışsa, ovalayarak veya zorlayarak açmaya çalışmayın. Nemli bezi birkaç saniye göz kapağının üzerinde bekleterek kurumuş çapakların yumuşamasını sağlayın, ardından nazikçe silin.

Eğer doktorunuz tıkalı gözyaşı kanalı teşhisi koyduysa, size özel bir masaj tekniği gösterecektir. Bu masaj (Crigler masajı), temiz parmağınızla bebeğin burnunun yan tarafına, göz pınarının hemen altına hafifçe baskı uygulayıp aşağı doğru sıvazlama şeklinde yapılır. Bu hareket, kanalın açılmasına yardımcı olur ve birikmiş sıvıyı boşaltarak enfeksiyon riskini azaltır. Bu masajı mutlaka doktorunuzun gösterdiği şekilde ve önerdiği sıklıkta yapmalısınız.

Bebeklerde Göz Çapaklanması Hangi Durumlarda Tehlikelidir?

Ebeveynlerin en çok endişelendiği konu, ne zaman doktora gitmeleri gerektiğidir. Unutmayın bebeğinizin genel durumunda bir anormallik hissediyorsanız veya sadece endişeliyseniz bile bir hekime danışmak en doğru karardır. Ancak bazı belirtiler vardır ki bunlar “kırmızı bayrak” olarak kabul edilir ve vakit kaybetmeden tıbbi yardım almanızı gerektirir.

Aşağıdaki belirtilerden herhangi biri varsa, derhal bir çocuk doktoruna başvurmalısınız:

• Bebeğinizin yenidoğan döneminde (özellikle yaşamın ilk 28 gününde) olması.
• Göz kapağında aşırı şişlik, gerginlik veya dokunmakla hassasiyet.
• Göz kapağının tamamen kapanmasına neden olan şişlik.
• Gözün beyaz kısmında çok belirgin, kanlı bir kırmızılık.
• Bol miktarda, sürekli devam eden sarı veya yeşil renkli iltihaplı akıntı.
• Bebeğin şiddetli ağrı çekiyor gibi görünmesi, sürekli ve teselli edilemez şekilde ağlaması.
• Işığa karşı aşırı hassasiyet (gözlerini sürekli kapalı tutma veya ışıktan rahatsız olma).
• Göz belirtilerine ateşin eşlik etmesi.
• Göz kapağında veya çevresinde su kabarcığı benzeri lezyonların ortaya çıkması.
• Bebeğin genel durumunda bozulma (aşırı halsizlik, emmede güçlük, sürekli uyku hali).
• Göze bilinen bir darbe alınması veya yabancı cisim kaçması şüphesi.

Bebeklerde Göz Çapaklanması İçin Doktor Nasıl Bir Tedavi Uygular?

Doktorunuz, doğru teşhisi koymak için öncelikle detaylı bir değerlendirme yapacaktır. Bu süreç sizin anlatacaklarınızla başlar. Belirtilerin ne zaman başladığı, akıntının rengi ve kıvamı, eşlik eden başka şikayetler olup olmadığı gibi bilgiler çok değerlidir. Ardından yapacağı dikkatli bir göz muayenesi ile çoğu zaman tanı netleşir. Özellikle yenidoğanlarda veya şiddetli enfeksiyon şüphesi olan durumlarda, enfeksiyon etkenini belirlemek için göz akıntısından bir kültür (sürüntü) örneği alınması gerekebilir.

Tedavi tamamen altta yatan nedene göre planlanır. Bebeklerde göz iltihabına ne iyi gelir sorusunun tek bir cevabı yoktur; çünkü viral bir enfeksiyonda antibiyotik kullanmak işe yaramayacağı gibi, klamidya gibi bir durumda sadece damla kullanmak da yetersiz kalacaktır.

• Tıkalı Gözyaşı Kanalı Tedavisi: Çoğu zaman masaj ve sabırla beklemek yeterlidir. Eğer ikincil bir bakteriyel enfeksiyon (dakriyosistit) gelişirse, doktorunuz antibiyotikli damla veya merhem reçete edebilir. İnatçı ve 1 yaşını geçmiş vakalarda, bir çocuk göz hekimi tarafından “sondalama” adı verilen basit bir işlemle kanal açılabilir.
• Bakteriyel Konjonktivit Tedavisi: Reçete edilen antibiyotikli göz damlaları veya merhemler kullanılır. Tedaviyi doktorun belirttiği süre boyunca, belirtiler düzelse bile kesmeden uygulamak çok önemlidir.
• Viral Konjonktivit Tedavisi: Bu durum genellikle kendiliğinden düzelir. Destekleyici bakım ve göz temizliği yeterlidir. Antibiyotikler virüslere etki etmez.
• Alerjik Konjonktivit Tedavisi: Alerjeni tespit edip ondan uzak durmak ve doktorun reçete edeceği anti-alerjik göz damlalarını kullanmak gerekir.
• Yenidoğan Konjonktiviti Tedavisi: Bu durum ciddiyetle ele alınır. Nedene göre ağızdan veya damardan antibiyotik tedavisi gibi sistemik tedaviler ve hastaneye yatış gerekebilir.

Bebeklerde Göz Çapaklanmasını Önlemek Mümkün müdür?

Tüm vakaları önlemek mümkün olmasa da riski azaltmak için alınabilecek bazı önemli önlemler vardır.

• Doğumda Koruyucu Bakım: Doğumdan sonra tüm yenidoğanların gözlerine rutin olarak uygulanan antibiyotikli göz merhemleri, özellikle körlüğe yol açabilen Gonore enfeksiyonuna karşı hayati bir koruma sağlar.
• Anne Sağlığı: Gebelik sürecinde annenin gerekli taramalarının yapılması ve mevcut enfeksiyonlarının tedavi edilmesi, doğum sırasında bebeğe bulaşma riskini ortadan kaldırır.
• El Hijyeni: Bu en basit ama en etkili kuraldır. Bebeğinizin yüzüne veya gözlerine dokunmadan önce her zaman ellerinizi yıkayın.
• Kişisel Eşyaların Ayrımı: Bebeğinizin havlusunu, bezini veya yastığını kimseyle ortak kullandırmayın.
• Çevresel Faktörlerden Koruma: Bebeğinizi sigara dumanı, yoğun kimyasal kokular ve toz gibi gözlerini tahriş edebilecek ortamlardan uzak tutun.

Sonuç olarak bebeğinizin gözündeki çapaklanma sizi endişelendirebilir, ancak bu durumun genellikle yönetilebilir olduğunu unutmayın. Doğru bilgi ve gözlemle, ne zaman evde basit yöntemlerle bebeğinizi rahatlatabileceğinizi ve ne zaman profesyonel bir desteğe ihtiyacınız olduğunu ayırt edebilirsiniz. Çocuğunuzun sağlığıyla ilgili her adımda, çocuk doktorunuz en güvenilir rehberinizdir.

Prof. Dr. Durgül YILMAZ

Prof. Dr. Durgül Yılmaz, İzmir’de ve Türkiye genelinde en iyi çocuk doktorlarından biri olma hedefiyle çalışmakta olup, İzmir ve Türkiye genelinden gelen hastaları kabul etmektedir. 25 yılı aşkın süredir çocuk sağlığı ve hastalıkları alanında çalışmakta, akademisyenlik ve profesörlük kariyerini Dokuz Eylül Üniversitesi’nde tamamlamış ve çocuk acil yan dal uzmanı olmuştur. Akademik çalışmaları çocuk acil, travma, zehirlenmeler ve yoğun bakım gibi alanlarda yoğunlaşan Prof. Dr. Durgül Yılmaz, çok sayıda ulusal ve uluslararası yayına katkı sunmuştur. Şu anda İzmir Urla’daki kliniğinde bebeklikten ergenliğe kadar çocukların sağlıklı gelişimini izlemekte; tanı, tedavi ve koruyucu sağlık hizmetleri sunmaktadır.